De aantrekkingskracht van ultra-bewerkt eten

ULTRA-WAT?

Ultra-processed foods zijn voedingsmiddelen die zó ver bewerkt zijn dat je amper nog herkent waar ze ooit vandaan kwamen. Ze horen bij groep 4 van de NOVA-classificatie, een systeem dat voedingsmiddelen indeelt volgens hoe sterk ze bewerkt zijn.

Neem nu een aardappel als voorbeeld:

• Gewoon gekookt? Prima (groep 1).
• Aardappelpuree uit een zakje? Bewerkt (groep 3).
• Chips met smaakversterkers en kleurstoffen? Ultra-bewerkt (groep 4).

Wat alle UPF met elkaar gemeen hebben, is hun samenstelling. Ze bevatten een lijst van ingrediënten die je zelden zelf in je keuken zou gebruiken. Denk aan maltodextrine (een snel opneembare koolhydraatvorm die vaak als verdikkingsmiddel of vulmiddel wordt gebruikt), geharde vetten, kunstmatige zoetstoffen, emulgatoren (toevoegingen die zorgen dat vet en waterachtige stoffen zich goed met elkaar vermengen, zodat de textuur van het product consistent blijft), kleurstoffen… Alles om de houdbaarheid te verlengen, de smaak te perfectioneren en jou te verleiden tot meer, meer en nog eens meer.

Van frisdrank tot proteïnerepen, van ontbijtgranen tot kant-en-klare maaltijden: UPF zijn alomtegenwoordig. Zelfs producten die “gezond” lijken, zoals light-yoghurt of plantaardige burgers, kunnen UPF zijn.

WAAROM JE BLIJFT ETEN, OOK ZONDER HONGER

Ultra-processed foods zijn gemaakt om je hersenen te prikkelen. Niet met voedingswaarde, maar met een extra lekkere smaak waar je geen nee tegen kunt zeggen. De ideale mix van vet, suiker en zout – ook wel het bliss point genoemd – activeert het dopaminesysteem in je hersenen. Dat is een beloningssysteem dat een prettig gevoel geeft telkens wanneer je iets doet dat je als positief ervaart, zoals eten, bewegen of sociaal contact.

Maar het blijft niet enkel bij smaak. Ook de textuur van UPF is volledig afgestemd op onze voorkeuren: krokant, smeuïg, smeltend… precies hoe we het graag hebben. Voeg daar een aantrekkelijke verpakking, een portie marketing en de afwezigheid van verzadigende vezels of eiwitten aan toe, en je hebt een recept voor… overconsumptie.

‍

WAT DOET UPF MET JE LICHAAM?

Hoewel UPF vaak veel calorieën bevatten, geven ze je weinig terug. Geen langdurige energie, geen verzadiging, geen bouwstoffen voor herstel. Ze zorgen voor snelle bloedsuikerpieken, gevolgd door dips die je moe, prikkelbaar en opnieuw hongerig maken. Omdat ze weinig vezels en eiwitten bevatten, blijft je maag relatief leeg en worden verzadigingssignalen amper geactiveerd.

Voor sporters en actieve mensen kan dat een dubbele valkuil zijn. Je lichaam heeft namelijk kwaliteit nodig: trage koolhydraten voor stabiele energie, eiwitten voor spierherstel, en micronutriënten voor focus en uithouding. UPF leveren die nauwelijks. Je riskeert tekorten, slechter herstel en een energieniveau dat alle kanten opgaat.

‍

GEZOND ETEN ZONDER STRENG REGIME

Gelukkig hoeft het geen zwart-witverhaal te zijn. Het draait niet om streng diëten of jezelf dingen ontzeggen, maar om bewust kiezen.

“Af en toe ‘ja’ zeggen tegen een ultra-bewerkt product maakt je niet ongezond en doet echt geen afbreuk aan de inspanningen die je eerder al geleverd hebt. Het is de totale puzzel van je eetpatroon die telt, niet dat ene koekje of die ene zak chips”, aldus Sarah Braet, diëtiste bij Golazo Energy.

BEGIN MET SIMPELE AANPASSINGEN:

• Vervang kleurrijke ontbijtgranen vol toegevoegde suikers door havermout met noten en fruit.
• Kies een snack met échte ingrediënten, zoals dadels, noten en zaden, in plaats van een reep met 15 onuitspreekbare stoffen.
• Leg gezonde opties zichtbaar in huis, en bewaar “verleiders” buiten handbereik.

Laat 80% van je voeding bestaan uit onbewerkte of licht bewerkte producten: groenten, fruit, granen, peulvruchten, vis, eieren, zuivel. Daarmee geef je je lichaam alles wat het nodig heeft.

Structuur helpt ook: wie regelmatig en evenwichtig eet, grijpt minder snel naar snelle suikers of snacks. En combineer je snacks slim: een stuk fruit met een gekookt eitje of een cracker met wat avocado vult veel langer dan een handje snoep.

Ultra-processed foods zijn niet per se verboden terrein. Een koekje, wat chips of een stukje chocolade horen er gewoon bij. Maar als je zowel fysiek als mentaal wil presteren, herstellen en je energieniveau op peil wil houden, dan loont het om bewust met UPF om te gaan.

Voeding hoeft geen opgave te zijn. Door bewust te kiezen maak je ruimte voor zowel gezondheid als genieten.